بررسی اثر شرایط محیطی بر عملکرد و اجزای تشکیل‌دهنده اسانس جعفری مکزیکی (Tagetes minuta L.)

مقدمه: جعفری مکزیکی1 گیاهی یک‌ساله و متعلق به خانواده Asteraceae است. این گونه به صورت خودرو در ایران وجود ندارد. جعفری مکزیکی یکی از مهمترین گیاهان دارویی مورد استفاده در صنایع عطرسازی، دارویی و غذایی است. اسانس این گیاه کاربرد وسیعی در این صنایع دارد. هدف: در این تحقیق اثر شرایط محیطی مختلف بر عملکرد و اجزای تشکیل‌دهنده اسانس این گیاه بررسی شد. روش بررسی: بذر گیاه در دو منطقه به طور هم‌زمان کشت گردید. قسمت‌های هوایی گیاه در مرحله تمام گل برداشت و پس از خشک شدن مواد گیاهی در سایه و هوای آزاد، اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب به عمل آمد. شناسایی کمی و کیفی ترکیبات نمونه‌های اسانس به وسیله دستگاه‌های گاز کروماتوگراف (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی (GC-MS) انجام شد. یافته‌ها: نتایج حاصله نشان داد که میزان و اجزای تشکیل‌دهنده اسانس بین دو منطقه کشت متفاوت است. بازده اسانس به ترتیب 44/1 و 8/0 درصد از غرب و شمال تهران به دست آمد. تعداد 20 و 19 ترکیب به ترتیب در اسانس حاصل از گیاهان کشت شده در غرب و شمال تهران شناسایی گردید. ترکیبات عمده اسانس از گیاهان کشت شده در غرب تهران دی هیدروتاجتون (4/21 درصد)، آلفا- ترپینئول (6/15 درصد)، سیس- تاجتون (1/13 درصد)، ترانس- اُسیمنون (8/11 درصد)، سیس – بتا - اُسیمن (3/8 درصد)، اسپاتولنئول (8/4 درصد)، سیس- اُسیمنون (5/4 درصد)، لیمونن (4 درصد) و از شمال تهران آلفا- ترپینئول (8/20 درصد)، سیس- بتا- اُسیمن (7/17 درصد)، دی هیدروتاجتون (7/13 درصد)، ترانس- اُسیمنون (3/13 درصد)، سیس- تاجتون (4/8 درصد)، سیس - اُسیمنون (1/6 درصد) و سیس - دی هیدروکارون (5 درصد) بود. نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که شرایط محیطی بر عملکرد و اجزای تشکیل‌دهنده گیاه جعفری مکزیکی موثر است.